Chiến lược giảm phát thải khí nhà kính và hướng tới Net Zero tại Việt Nam

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, Việt Nam đã và đang triển khai các chiến lược giảm phát thải khí nhà kính (KNK) và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050. Dựa trên Nghị định số 06/2022/NĐ-CP và Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về các quy định pháp lý, kế hoạch kiểm kê KNK, và lộ trình thực hiện mục tiêu Net Zero tại Việt Nam.

1. Nghị Định 06/2022/NĐ-CP: Nền tảng pháp lý cho giảm phát thải KNK

Nghị định số 06/2022/NĐ-CP được Chính phủ Việt Nam ban hành ngày 7/1/2022, là văn bản pháp lý quan trọng nhằm thực hiện cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu. Nghị định này quy định rõ các yêu cầu về giảm nhẹ phát thải KNK, bảo vệ tầng ozone, và đặt nền móng cho việc xây dựng thị trường carbon.

Đối tượng bắt buộc kiểm kê khí nhà kính

Theo Điều 6 của Nghị định, các cơ sở phải thực hiện kiểm kê KNK nếu thuộc một trong các nhóm sau:

• Phát thải KNK hàng năm từ 3.000 tấn CO₂ tương đương trở lên.

• Tiêu thụ năng lượng hàng năm từ 1.000 tấn dầu tương đương trở lên.

• Xử lý chất thải rắn có công suất từ 65.000 tấn/năm trở lên.

Danh sách các cơ sở thuộc diện này được cập nhật 2 năm/lần theo Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg. Tại Đà Nẵng, hiện có 31 cơ sở, trong đó 22 thuộc ngành công thương, 8 trong lĩnh vực xây dựng, và 1 thuộc ngành tài nguyên và môi trường. Tương tự, tại Quảng Nam, 23 doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực công nghiệp, giao thông vận tải, xây dựng, và môi trường cũng phải thực hiện kiểm kê.

Phương pháp kiểm kê và báo cáo

Việc kiểm kê KNK phải tuân thủ hướng dẫn của Ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC), đảm bảo tính minh bạch, chính xác, nhất quán, so sánh được, và đầy đủ. Các cơ sở cần cung cấp số liệu hoạt động, hệ số phát thải, và báo cáo kiểm kê theo mẫu quy định. Báo cáo này phải được thẩm định theo quy trình của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Dự thảo sửa đổi nghị định 06/2022/NĐ-CP

Hiện nay, dự thảo sửa đổi Nghị định 06/2022/NĐ-CP đang được lấy ý kiến, bổ sung các cơ sở chăn nuôi quy mô lớn và doanh nghiệp thuộc diện phân bổ hạn ngạch carbon vào danh mục kiểm kê. Dự thảo cũng đề xuất phương pháp tính toán hạn ngạch phát thải và quy định về trao đổi, mua bán tín chỉ carbon, hướng tới phát triển thị trường carbon tại Việt Nam.

2. Chiến lược quốc gia hướng tới Net Zero

Việt Nam đã phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu tại Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày 26/7/2022, với mục tiêu đạt Net Zero vào năm 2050. Dưới đây là các mục tiêu cụ thể:

Mục tiêu đến năm 2030

• Giảm 9% tổng lượng phát thải KNK so với kịch bản phát triển thông thường (BAU) bằng nguồn lực trong nước.

• Giảm 27% nếu có hỗ trợ quốc tế.

• Giảm 30% phát thải khí mê-tan so với năm 2020.

• Loại trừ các chất gây hiệu ứng KNK và suy giảm tầng ô-dôn.

Mục tiêu đến năm 2050

• Đạt phát thải ròng bằng 0 trên toàn quốc.

• Năng lượng: Giảm 91,6% phát thải, không vượt quá 101 triệu tấn CO₂ tương đương.

• Nông nghiệp: Giảm 63,1%, không vượt quá 56 triệu tấn CO₂ tương đương.

• Lâm nghiệp và sử dụng đất: Giảm 90% phát thải, tăng 30% hấp thụ carbon, đạt ít nhất -185 triệu tấn CO₂ tương đương.

• Chất thải: Giảm 90,7%, không vượt quá 8 triệu tấn CO₂ tương đương.

• Quá trình công nghiệp: Giảm 84,8%, không vượt quá 20 triệu tấn CO₂ tương đương.

Các giải pháp cụ thể

• Năng lượng: Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió, thủy điện, sinh khối), nâng cấp hạ tầng truyền tải điện thông minh, và thúc đẩy tiết kiệm năng lượng.

• Nông nghiệp: Ứng dụng công nghệ tiên tiến, quản lý chất thải nông nghiệp, và phát triển nông nghiệp hữu cơ.

• Lâm nghiệp: Bảo vệ và phục hồi rừng, phát triển mô hình nông lâm kết hợp.

• Chất thải: Áp dụng công nghệ xử lý chất thải rắn, thu hồi khí mê-tan, và khuyến khích tái chế.

• Công nghiệp: Sử dụng công nghệ sạch, thay thế phụ gia khoáng thiên nhiên trong sản xuất xi măng, giảm phát thải N₂O.

Hợp tác quốc tế

Việt Nam đã thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) với các quốc gia như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đức, Pháp, Canada, Đan Mạch, và Na Uy. Các đối tác cam kết hỗ trợ 15,5 tỷ USD trong 3–5 năm để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng, trong đó 7,75 tỷ USD từ nguồn quốc tế và 7,75 tỷ USD từ khu vực tư nhân.

3. Kiểm kê khí nhà kính cấp cơ sở

Kiểm kê KNK cấp cơ sở là bước quan trọng để xác định và quản lý phát thải KNK từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Các nguyên tắc kiểm kê bao gồm:

• Tính minh bạch: Công khai dữ liệu và phương pháp.

• Tính chính xác: Đảm bảo số liệu đáng tin cậy.

• Tính nhất quán: Áp dụng phương pháp thống nhất qua các kỳ báo cáo.

• Tính so sánh được: Dữ liệu có thể so sánh giữa các cơ sở.

• Tính đầy đủ: Bao quát tất cả nguồn phát thải liên quan.

Phạm vi phát thải

• Phạm vi 1: Phát thải KNK trực tiếp từ các nguồn do cơ sở sở hữu hoặc kiểm soát, ví dụ: đốt nhiên liệu, rò rỉ môi chất lạnh, xử lý nước thải.

• Phạm vi 2: Phát thải gián tiếp từ sử dụng điện, hơi nước, hệ thống sưởi/làm mát.

• Phạm vi 3: Các phát thải gián tiếp khác trong chuỗi giá trị.

4. Kế hoạch giảm phát thải KNK đến năm 2030

Các cơ sở cần xây dựng kế hoạch giảm phát thải KNK đến năm 2030, tập trung vào:

• Ứng dụng công nghệ: Sử dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải.

• Chuyển đổi năng lượng: Chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo.

• Quản lý chất thải: Tái chế và xử lý chất thải hiệu quả.

• Hợp tác quốc tế: Tham gia các chương trình như JETP để nhận hỗ trợ tài chính và kỹ thuật.

5. Lộ trình thị trường carbon tại Việt Nam

• Giai đoạn 2025–2028: Thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon từ tháng 6/2025, tập trung vào các ngành phát thải lớn như nhiệt điện, thép, xi măng. Hoàn thiện quy định pháp lý và đào tạo nâng cao năng lực.

• Từ năm 2029: Vận hành chính thức thị trường carbon, kết nối với các thị trường quốc tế, do Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội vận hành.

Việt Nam đang nỗ lực mạnh mẽ để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, với các chiến lược cụ thể từ kiểm kê KNK, chuyển đổi năng lượng, đến phát triển thị trường carbon. Các doanh nghiệp cần tuân thủ quy định kiểm kê KNK, xây dựng kế hoạch giảm phát thải, và tận dụng hỗ trợ quốc tế để đóng góp vào mục tiêu chung. Hãy cùng hành động vì một tương lai xanh và bền vững!