Quan trắc khí thải lò đốt rác (CEMS)

1. Vì sao 2025 là năm then chốt của Quan trắc khí thải lò đốt rác?

Thời điểm vận động “khuyến khích” đã chính thức khép lại. Kể từ ngày 01/01/2025, việc lắp đặt và vận hành hệ thống quan trắc khí thải lò đốt rác tự động, liên tục (CEMS – Continuous Emission Monitoring Systems) trở thành yêu cầu pháp lý bắt buộc đối với hàng loạt cơ sở xử lý chất thải tại Việt Nam.

Cột mốc quan trọng này được quy định chi tiết trong Nghị định 08/2022/NĐ-CP (Quy định chi tiết Luật Bảo vệ Môi trường 2020). Nghị định này đã ấn định hạn chót là 31/12/2024 để các cơ sở đang hoạt động phải hoàn thành việc lắp đặt CEMS và kết nối dữ liệu truyền trực tiếp về Sở Tài nguyên và Môi trường (Sở TNMT).

Nói cách khác, năm 2025 không còn là câu chuyện về công nghệ, mà là năm để các doanh nghiệp vận hành lò đốt rác sinh hoạt, công nghiệp hay nguy hại chứng minh sự tuân thủ pháp luật một cách tuyệt đối.

Bài viết này sẽ đi sâu phân tích:

• Ai bắt buộc phải thực hiện quan trắc khí thải lò đốt rác tự động?
• Quy định cụ thể về ngưỡng phát thải và kỹ thuật lắp đặt.
• Giải pháp công nghệ CEMS tối ưu và các tiêu chí lựa chọn đối tác.

2. Khung pháp lý Quan trắc khí thải lò đốt rác 2025 (Cập nhật mới nhất)

Để vận hành đúng luật, doanh nghiệp phải nắm rõ 3 văn bản pháp lý sau. Đây chính là cơ sở để các cơ quan thanh tra môi trường làm việc.

2.1. Nghị định 08/2022/NĐ-CP: Xác định “Ai” và “Khi nào”

Đây là văn bản quan trọng nhất xác định đối tượng và lộ trình:

• Đối tượng bắt buộc: Các cơ sở xử lý chất thải rắn (bao gồm lò đốt rác sinh hoạt, công nghiệp, nguy hại) có công suất thiết kế từ 500 kg/giờ trở lên.
• Lộ trình: Hoàn thành lắp đặt CEMS và truyền dữ liệu về Sở TNMT trước ngày 31/12/2024.

2.2. QCVN 61:2019/BTNMT: Xác định “Ngưỡng phát thải”

Quy chuẩn này quy định nồng độ tối đa cho phép (Giá trị C) của các chất ô nhiễm. Hệ thống CEMS của bạn sẽ được cài đặt để cảnh báo khi nồng độ tiến gần các ngưỡng này.

Bảng tóm tắt Ngưỡng phát thải Lò đốt rác sinh hoạt (Cột B)

Chỉ tiêu Quan trắc Khí thải Lò Đốt Rác	Đơn vị	Giới hạn (Cột B – Áp dụng cho Rác sinh hoạt)
Bụi tổng (TSP)	mg/Nm3	50
Cacbon Oxit (CO)	mg/Nm3	100
Lưu huỳnh đioxit (SO2)	mg/Nm3	200
Nitơ Oxit (NOx)	mg/Nm3	400
Hydro Clorua (HCl)	mg/Nm3	60
Dioxin/Furan	mg/Nm3	0.5 (Quan trắc định kỳ)

*Lưu ý: Giá trị tính ở ĐKTC (25°C, 101,3 kPa), khí khô, O₂ tham chiếu 11%.

2.3. Thông tư 10/2021/TT-BTNMT: Quy định Kỹ thuật Lắp đặt và Truyền dữ liệu

Nếu Nghị định 08 là “bài toán”, Thông tư 10 là “cách giải”. Văn bản này quy định chi tiết kỹ thuật của một hệ thống CEMS hợp chuẩn:

Yêu cầu Kỹ thuật	Chi tiết Quan trọng
Thông số bắt buộc đo liên tục	Lưu lượng, Nhiệt độ, Áp suất, O2 (Oxy dư), Bụi tổng, SO2, NOx, CO, HCL. (Đối với lò đốt CTNH có thể thêm HF, Kim loại nặng).
Yêu cầu Kỹ thuật	Quy định rõ ràng về dải đo, sai số cho phép, tần suất hiệu chuẩn và kiểm định.
Truyền dữ liệu	Quy định chuẩn file dữ liệu (.txt) và giao thức truyền tải (FTP/FTPs) bắt buộc về Sở TNMT.

3. CEMS: Giải pháp Quan trắc khí thải lò đốt rác tự động, liên tục

Để đáp ứng các quy định trên, không có giải pháp nào khác ngoài việc lắp đặt Hệ thống Quan trắc Khí thải Tự động (CEMS – Continuous Emission Monitoring Systems).

3.1. CEMS là gì?

CEMS là một tổ hợp thiết bị được lắp đặt cố định tại ống khói, có khả năng tự động lấy mẫu, phân tích và trả về kết quả nồng độ các chất ô nhiễm theo thời gian thực (real-time). Dữ liệu này được lưu trữ và truyền thẳng về cơ quan quản lý 24/7.

3.2. Cấu tạo cốt lõi của một hệ thống CEMS lò đốt rác

Một hệ thống CEMS tiêu chuẩn (thường là loại trích mẫu – Extractive System) được cấu thành từ 5 thành phần chính, hoạt động đồng bộ:

Thành phần	Chức năng	Vai trò trong Quan trắc
1. Hệ thống lấy mẫu (Probe)	Lấy mẫu khí thải đại diện từ tâm ống khói.	Quyết định tính chính xác “đầu vào” của toàn hệ thống.
2. Hệ thống dẫn mẫu	Làm lạnh, tách ẩm (H20), lọc bụi mịn.	Bảo vệ thiết bị phân tích, đảm bảo khí vào máy là “khí khô” và sạch.
3. Thiết bị phân tích (Analyzer)	“Trái tim” của CEMS. Đo nồng độ các khí (SO_2$, $NO_x$, CO…)	Công nghệ phổ biến: NDIR (cho CO), UV-DOAS (cho $SO_2$/$NO_x$).
4. Thiết bị đo Bụi & Lưu lượng	Đo Bụi (TSP) và các thông số nền (Lưu lượng, $O_2$, Nhiệt độ).	Dùng để tính toán, quy đổi nồng độ về điều kiện chuẩn.
5. Bộ thu thập & truyền dữ liệu (DAS/Data Logger)	“Bộ não” của CEMS. Tính toán, lưu trữ và truyền dữ liệu về Sở TNMT.	Đảm bảo tuân thủ Thông tư 10 về truyền dữ liệu.

3.3. Ưu điểm của Công nghệ Quan trắc Trích mẫu (Hot-Wet)

Đối với khí thải lò đốt rác có đặc tính phức tạp (nhiều bụi, độ ẩm cao, tính ăn mòn), công nghệ trích mẫu gián tiếp (Extractive) với phương pháp xử lý mẫu Hot-Wet thường được các chuyên gia khuyến nghị.

• Độ chính xác cao: Cho phép sử dụng các máy phân tích trong nhà trạm để đạt độ ổn định và độ tuyến tính tốt nhất.
• Độ ổn định: Hệ thống dẫn mẫu đạt tiêu chuẩn giúp giảm thiểu mất mát các thành phần khí quan trọng như NO2, SO2 và đặc biệt các khí khó phân tích như HCL.
• Phân tích đa chỉ tiêu: Có khả năng tích hợp các thiết bị đo phức tạp như đo HCL và HF (thường là yêu cầu cho lò đốt CTNH).

4. Tiêu chí lựa chọn đối tác cung cấp và lắp đặt CEMS uy tín

Việc lựa chọn sai nhà thầu có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng: số liệu không chính xác, hệ thống hỏng vặt, và bị phạt hành chính. Dưới đây là 3 tiêu chí “vàng” khi lựa chọn:

1. Chất lượng thiết bị (Quan trọng nhất): Yêu cầu thiết bị phải có chứng nhận quốc tế uy tín về độ chính xác và độ bền như TÜV (Đức), MCERTS (Anh), hoặc US EPA (Mỹ). Đây là bảo chứng cho chất lượng CEMS.
2. Năng lực pháp lý & Kỹ thuật: Đơn vị phải có kinh nghiệm thực tế lắp đặt CEMS cho các lò đốt rác (hiểu rõ đặc thù khí thải nhiều bụi, ẩm, ăn mòn) và thực hiện hiệu chuẩn, kiểm định.
3. Dịch vụ Hậu mãi & Bảo trì: CEMS cần bảo trì định kỳ. Hãy chọn đối tác có đội ngũ kỹ thuật tại Việt Nam, cam kết thời gian phản hồi nhanh chóng khi có sự cố và cung cấp vật tư tiêu hao (như chai khí chuẩn, màng lọc) kịp thời.

Việc tuân thủ lộ trình quan trắc khí thải lò đốt rác 2025 không phải là một lựa chọn, mà là yêu cầu pháp lý bắt buộc theo Nghị định 08/2022/NĐ-CP.

Các chủ cơ sở lò đốt rác (công suất > 500 kg/giờ) cần hành động ngay lập tức để tránh rủi ro pháp lý. Lắp đặt một hệ thống CEMS đạt chuẩn (theo Thông tư 10) không chỉ là để tuân thủ, mà còn là công cụ giúp tối ưu hóa vận hành lò đốt, tiết kiệm nhiên liệu và bảo vệ uy tín của doanh nghiệp.

4. Tầm Quan Trọng Toàn Diện Của Quan Trắc Khí Thải Lò Đốt Rác

Việc lắp đặt hệ thống quan trắc khí thải lò đốt rác không chỉ là tuân thủ pháp luật, mà còn mang lại ba lợi ích cốt lõi cho doanh nghiệp:

Lợi ích	Giải thích Chi tiết
1. Đảm bảo An toàn Vận hành	Hệ thống CEMS phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như nhiệt độ quá cao, áp suất không ổn định, hoặc nồng độ CO tăng đột ngột (do đốt cháy không hoàn toàn), giúp ngăn ngừa các sự cố nghiêm trọng, bảo vệ người lao động và tài sản.
2. Bảo vệ Môi trường và Uy tín	Giám sát liên tục giúp kiểm soát nồng độ các chất độc hại (SO2, NOx, bụi) trong thời gian thực. Điều này đảm bảo khí thải ra môi trường luôn nằm dưới ngưỡng QCVN 61:2019/BTNMT, xây dựng uy tín “xanh” cho doanh nghiệp.
3. Tối ưu hóa Hiệu suất	Dữ liệu O2 dư (Oxygen) được quan trắc giúp các kỹ sư điều chỉnh lượng không khí cấp vào lò đốt. Điều chỉnh tối ưu này giúp quá trình cháy diễn ra hiệu quả nhất, giảm thiểu lãng phí nhiên liệu, tiết kiệm chi phí vận hành lâu dài.