Chất lượng không khí tại Việt Nam giảm đến mức báo động

Chất lượng không khí tại Việt Nam đang ở mức báo động, đặc biệt là tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Những ngày gần đây, người dân phải đối mặt với tình trạng không khí ô nhiễm nghiêm trọng, chỉ số AQI liên tục vượt ngưỡng an toàn, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Ô nhiễm không khí không chỉ làm suy giảm chất lượng cuộc sống mà còn là nguyên nhân của nhiều bệnh lý nguy hiểm, đòi hỏi các biện pháp kiểm soát và cải thiện kịp thời.

Chỉ số AQI là gì?

AQI (Air Quality Index) là thước đo phản ánh mức độ ô nhiễm không khí theo thời gian thực, giúp mọi người dễ dàng đánh giá chất lượng không khí xung quanh. Chỉ số này đặc biệt quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người, nhất là nhóm nhạy cảm như trẻ nhỏ, người già và người mắc bệnh hô hấp.

AQI được tính toán dựa trên nồng độ của các chất ô nhiễm chính:

• Ozone mặt đất (O₃): Hình thành từ phản ứng hóa học giữa khí thải công nghiệp, giao thông với ánh sáng mặt trời.
• Bụi mịn PM2.5 và PM10: Các hạt bụi siêu nhỏ sinh ra từ khói xe, nhà máy, đốt rác, cháy rừng… có thể xâm nhập sâu vào phổi, gây bệnh hô hấp.
• Khí CO (carbon monoxide): Xuất phát từ động cơ xe cộ, đốt nhiên liệu hóa thạch, có thể gây ngạt khi nồng độ cao.
• SO₂ (sulfur dioxide): Chủ yếu từ nhà máy nhiệt điện, công nghiệp, ảnh hưởng đến hệ hô hấp và gây mưa axit.
• NO₂ (nitrogen dioxide): Gây kích ứng mắt, mũi, phổi, có liên quan đến bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.

Các mức AQI và tác động đến sức khỏe:

Chỉ số Chất lượng Không khí (AQI) và Ảnh hưởng đến Sức khỏe

Hiện trạng chất lượng không khí ở các đô thị lớn

Bước ra đường trong lớp bụi mịn giăng kín, cảm giác ngột ngạt trở thành điều quá quen thuộc với người dân đô thị. Những ngày gần đây, không khí tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh liên tục rơi vào ngưỡng nguy hại, đặc biệt trong giai đoạn giao mùa khi sương mù kết hợp với khí thải làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm.

Chỉ số AQI nhiều thời điểm vượt mức an toàn, tác động trực tiếp đến sức khỏe của hàng triệu người, đặc biệt là trẻ nhỏ, người già và người mắc bệnh hô hấp. Theo thống kê, ô nhiễm không khí là nguyên nhân gây ra ít nhất 70.000 ca tử vong mỗi năm tại Việt Nam, cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề này.

Đo chất lượng không khí bằng cách nào?

Chỉ số chất lượng không khí (AQI) là thước đo quan trọng phản ánh mức độ ô nhiễm dựa trên các thông số như bụi mịn PM2.5, PM10, SO₂, NO₂, CO, O₃. Hiện nay, có ba phương pháp chính để đo lường: quan trắc tự động, quan trắc thủ công và quan trắc vệ tinh. Trong đó, quan trắc tự động được đánh giá cao nhờ khả năng theo dõi liên tục và cung cấp dữ liệu chính xác theo thời gian thực.

Để đáp ứng nhu cầu này, Việt An Enviro giới thiệu giải pháp iMisff 8101 AQ, một hệ thống quan trắc không khí tự động giúp đo lường bụi mịn, khí độc hại và các thông số khí tượng theo tiêu chuẩn quốc tế. Nhờ thiết kế tích hợp từ phần cứng đến phần mềm, hệ thống không chỉ tối ưu chi phí và thời gian mà còn đảm bảo dữ liệu đáng tin cậy, hỗ trợ hiệu quả cho công tác giám sát và quản lý môi trường.

Tiêu chuẩn không khí sạch hiện nay?

Tại Việt Nam, QCVN 05:2013/BTNMT là quy chuẩn kỹ thuật quốc gia quy định giới hạn các chất ô nhiễm trong không khí xung quanh, bao gồm SO₂, CO, NO₂, O₃ và bụi mịn (PM2.5, PM10). Bên cạnh đó, TCVN 13521:2022 về chất lượng không khí trong nhà cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn này không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý và doanh nghiệp mà còn cần sự chung tay của toàn xã hội.

Trên phạm vi quốc tế, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra các hướng dẫn nghiêm ngặt hơn về chất lượng không khí nhằm bảo vệ sức khỏe con người tối đa. Các tiêu chuẩn này được xem là thước đo quan trọng và được nhiều quốc gia tham khảo. Ngoài ra, trong các lĩnh vực công nghiệp đặc thù, ISO 14644-1 quy định về độ sạch không khí trong phòng sạch, đảm bảo môi trường làm việc đạt tiêu chuẩn cao.

Chất lượng không khí được đánh giá dựa trên các chỉ số quan trọng như bụi mịn (PM2.5, PM10), các khí độc hại (SO₂, NO₂, CO, O₃) và tổng bụi lơ lửng (TSP). Trong đó, bụi mịn có khả năng xâm nhập sâu vào phổi, gây ra các bệnh về hô hấp và tim mạch, trong khi các khí độc hại có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Do đó, kiểm soát và giảm thiểu ô nhiễm không khí là vấn đề cấp thiết.

Giải pháp nào cho việc đảm bảo chất lượng không khí sạch

Ô nhiễm không khí là vấn đề nghiêm trọng đòi hỏi những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Dựa trên kinh nghiệm từ các quốc gia đã kiểm soát thành công ô nhiễm không khí như Bangkok (Thái Lan) và Bắc Kinh (Trung Quốc), Việt Nam có thể học hỏi và áp dụng các mô hình phù hợp để cải thiện chất lượng không khí bằng các cách sau:

Kiểm soát nguồn thải giao thông

Giao thông là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn. Việc kiểm soát nguồn thải từ phương tiện giao thông cần được thực hiện thông qua các biện pháp sau:

• Mở rộng mạng lưới giao thông công cộng: Đầu tư phát triển xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch, mở rộng hệ thống tàu điện và xây dựng hạ tầng cho xe đạp, người đi bộ để giảm bớt phương tiện cá nhân.
• Sử dụng nhiên liệu sạch: Khuyến khích chuyển đổi sang xe điện, phương tiện chạy bằng khí nén tự nhiên (CNG) hoặc hydro nhằm giảm khí thải độc hại.
• Kiểm soát phương tiện cá nhân: Áp dụng các chính sách hạn chế xe cá nhân ở khu vực có mức độ ô nhiễm cao, đồng thời thúc đẩy người dân sử dụng phương tiện công cộng.

Tăng cường quan trắc và công bố dữ liệu ô nhiễm

Việc theo dõi chất lượng không khí theo thời gian thực giúp các cơ quan quản lý và cộng đồng có thể đưa ra biện pháp kịp thời để giảm thiểu ô nhiễm. Tuy nhiên, hiện nay, số lượng trạm quan trắc tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát ô nhiễm.

• Mở rộng hệ thống quan trắc: Cần đầu tư thêm các trạm đo để có dữ liệu chính xác hơn về chất lượng không khí theo thời gian thực.
• Công khai dữ liệu: Việc cập nhật và công bố rộng rãi dữ liệu không khí giúp người dân nâng cao ý thức, đồng thời tạo áp lực buộc các doanh nghiệp và chính quyền phải hành động.

Xây dựng cộng đồng xanh, doanh nghiệp xanh

Các đô thị không thể đạt được chất lượng không khí tốt nếu không có sự tham gia của doanh nghiệp và cộng đồng. Một môi trường xanh bền vững cần có sự chuyển đổi trong lối sống và mô hình kinh doanh:

• Thúc đẩy mô hình “khách sạn xanh, văn phòng xanh, trung tâm thương mại xanh”: Các doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, hạn chế phát thải khí độc hại.
• Cải tạo không gian đô thị: Tăng cường diện tích cây xanh, xây dựng công viên nhằm giảm bụi mịn và cải thiện chất lượng không khí.

Siết chặt chính sách quản lý ô nhiễm

Bên cạnh các giải pháp kỹ thuật, việc kiểm soát ô nhiễm không khí cần có sự vào cuộc mạnh mẽ từ chính quyền với các chính sách nghiêm ngặt:

• Xây dựng lộ trình giảm phát thải: Đưa ra các mục tiêu giảm khí thải cụ thể đối với các ngành công nghiệp, giao thông và xây dựng.
• Tăng cường chế tài xử phạt: Thực hiện kiểm tra định kỳ và xử phạt nghiêm khắc các doanh nghiệp, phương tiện không đáp ứng tiêu chuẩn khí thải.

Kết luận

Ô nhiễm không khí là một vấn đề nghiêm trọng, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng để tìm ra giải pháp bền vững. Từ việc kiểm soát nguồn thải, mở rộng hệ thống quan trắc đến nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, mỗi cá nhân và tổ chức đều đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng không khí. Chỉ khi có những hành động quyết liệt và đồng bộ, chúng ta mới có thể xây dựng một môi trường sống trong lành, đảm bảo sức khỏe cho thế hệ hiện tại và tương lai.