Ngoài thực hiện 7 nhóm nhiệm vụ theo Quyết định số 503/QĐ-BNNMT
Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ ưu tiên triển khai 5 giải pháp then chốt, tạo đột phá về KHCN.
Góp phần tăng hiệu quả kinh tế khoảng 30%.
Ngành nông nghiệp và môi trường (NN-MT) được Đảng và Chính phủ coi là nền tảng quan trọng của nền kinh tế. Từ một quốc gia thiếu hụt sản lượng cho nhu cầu trong nước, Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới.
Đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 62 tỷ USD vào năm 2024, đồng thời đảm bảo an sinh xã hội và phát triển môi trường bền vững. Thành tựu này có sự đóng góp lớn từ khoa học công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo.
Đến nay, KHCN, đổi mới sáng tạo cùng chuyển đổi số đã được ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực của ngành NN-MT, bao gồm trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, thủy lợi, phòng chống thiên tai, khí tượng thủy văn, biến đổi khí hậu, khoáng sản, môi trường, quản lý đất đai, đo đạc bản đồ và viễn thám.
Từ năm 2021 đến 2025, tổng cộng 1.201 chương trình, dự án, đề án và nhiệm vụ khoa học công nghệ (KHCN) đã và đang được thực hiện. Nhiều nhiệm vụ KHCN đã tạo ra các sản phẩm hoàn chỉnh, được cơ quan có thẩm quyền công nhận, chuyển giao và áp dụng vào thực tiễn sản xuất, hỗ trợ công tác quản lý, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế khoảng 30%.
Các thành tựu KHCN đã đặt nền tảng cho việc xây dựng các dự án luật, văn bản hướng dẫn thi hành luật; định hướng cho việc hoạch định chiến lược, chính sách, quy hoạch quốc gia và tiêu chuẩn quốc gia.
Cung cấp cơ sở khoa học cho công tác điều tra cơ bản, quan trắc, giám sát, lập quy hoạch và kế hoạch trong lĩnh vực tài nguyên, môi trường; đồng thời phát triển các giống cây trồng, vật nuôi mới, các tiến bộ kỹ thuật, giải pháp hữu ích và quy trình công nghệ.
Về chuyển giao và ứng dụng KHCN, trong 5 năm qua, ngành nông nghiệp và môi trường (NN-MT) đã triển khai khoảng 1.000 mô hình trình diễn với quy mô và nội dung phù hợp với điều kiện và nhu cầu của từng địa phương.
Các mô hình này góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị nông sản, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nội địa và thúc đẩy xuất khẩu. Song song đó, ngành đã phát triển các sản phẩm OCOP, hỗ trợ phát triển ngành nghề nông thôn, cộng đồng, văn hóa, xã hội và môi trường nông thôn, hướng tới xây dựng nông thôn mới hiện đại và văn minh.
Trong giai đoạn 2021-2025, đã có 461 giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản và lâm nghiệp được công nhận, cùng với 216 tiến bộ kỹ thuật, 34 bằng độc quyền sáng chế và 19 giải pháp hữu ích được ghi nhận.
Trong giai đoạn 2021-2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thúc đẩy triển khai 35 nhiệm vụ nghiên cứu thuộc Chương trình KHCN trọng điểm cấp Bộ: “Nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin trong phát triển Chính phủ số và thúc đẩy chuyển đổi số giai đoạn 2021-2025”.
Những kết quả đáng chú ý bao gồm việc cung cấp nền tảng khoa học để xây dựng cơ sở dữ liệu cho các lĩnh vực như đất đai, địa chất, khoáng sản, khí tượng thủy văn, tài nguyên nước, biến đổi khí hậu, biển và hải đảo, viễn thám; hỗ trợ cảnh báo sớm các nguy cơ sạt lở, trượt đất; ứng dụng trong quản lý và khai thác hạ tầng công nghệ thông tin dùng chung.
Phát triển các giải pháp trí tuệ nhân tạo để dự báo thiên tai, lũ lụt; triển khai kiểm kê phát thải; giám sát thực hiện quy hoạch sử dụng đất; dự báo và cảnh báo động đất; xử lý ảnh trong quan trắc mực nước thủy văn; cung cấp dịch vụ cấp phép trực tuyến; quản lý sản xuất, hỗ trợ chỉ đạo điều hành và cảnh báo dịch bệnh.
Việc ứng dụng chuyển đổi số đã góp phần xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và quy định kỹ thuật, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để thúc đẩy chuyển đổi số và phát triển Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số trong ngành nông nghiệp và môi trường.
Các rào cản
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả đáng kể, hoạt động khoa học công nghệ (KHCN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong ngành nông nghiệp và môi trường vẫn đối mặt với không ít trở ngại và thách thức.
Hiện tại, hệ thống văn bản pháp lý liên quan đến KHCN còn thiếu tính thống nhất, các thủ tục hành chính phức tạp; cơ chế phối hợp, chuyển giao và thương mại hóa kết quả nghiên cứu chưa được quy định rõ ràng, đặc biệt là thiếu các chính sách khuyến khích doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, chuyển giao và chia sẻ quyền sở hữu đối với kết quả KHCN.
Nhiều chính sách nhằm thúc đẩy xã hội hóa và thu hút đầu tư vào nghiên cứu KHCN chưa đủ sức hấp dẫn, thiếu hành lang pháp lý minh bạch để khuyến khích doanh nghiệp tự tin đầu tư vào lĩnh vực này.
Bên cạnh đó, các quy định quản lý nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước còn rườm rà, chưa bao quát hết các nhóm đối tượng muốn tham gia nghiên cứu, gây khó khăn cho những cá nhân hoặc tổ chức ngoài hệ thống công lập khi triển khai các nhiệm vụ KHCN.
Nguồn kinh phí đầu tư cho các hoạt động phát triển KHCN chưa đáp ứng đủ nhu cầu để tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh. Hiện nay, ngân sách nhà nước chi cho KHCN chỉ chiếm khoảng 0,6% GDP, trong đó chi cho lĩnh vực nông nghiệp và môi trường chỉ đạt khoảng 0,21% GDP của ngành.
Ngoài ra, lực lượng cán bộ KHCN tuy đông nhưng chất lượng chưa cao, thiếu các chuyên gia đầu ngành, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến và công nghệ 4.0. Các chủ thể tham gia hoạt động KHCN chủ yếu đến từ các viện nghiên cứu và trường đại học công lập.
Mặc dù việc đổi mới, ứng dụng công nghệ và thương mại hóa sản phẩm KHCN tại các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh đã được chú trọng, nhưng vẫn chưa trở thành xu hướng phổ biến.
5 giải pháp then chốt, tạo đột phá
Để giải quyết các rào cản và tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển khoa học công nghệ (KHCN), Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Quyết định số 503/QĐ-BNNMT vào ngày 27/3/2025, thông qua Kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về thúc đẩy đột phá trong phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Nghị quyết số 193/2025/QH15 ngày 19/02/2025 của Quốc hội về thí điểm các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm tạo bước ngoặt cho KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; cùng với Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 09/01/2025 của Chính phủ, ban hành Chương trình hành động triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW.
Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy, ngoài việc thực hiện 7 nhóm nhiệm vụ được nêu trong Quyết định số 503/QĐ-BNNMT, Bộ sẽ ưu tiên triển khai 5 giải pháp then chốt, mang tính đột phá.
Thứ nhất, giải quyết các rào cản về cơ chế, chính sách, thúc đẩy cải cách hành chính, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho sự phát triển của khoa học công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo trong mọi lĩnh vực của ngành, không chỉ ở khu vực công mà còn mở rộng sang khu vực tư nhân.
Thứ hai, tổ chức lại và củng cố các đơn vị KHCN trực thuộc Bộ theo hướng tinh gọn, hiệu quả và năng suất cao. Áp dụng cơ chế đấu thầu, đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ cho các đề tài, dự án KHCN hàng năm, với yêu cầu các nhiệm vụ phải dựa trên thực tiễn và đáp ứng nhu cầu phát triển thực tế của các lĩnh vực trong ngành.
Thứ ba, tập trung triển khai một số đề tài, dự án KHCN trọng điểm, ưu tiên các lĩnh vực như công nghệ sinh học và công nghệ gen nhằm tạo bước ngoặt phát triển cho ngành.
Thứ tư, chú trọng xây dựng và phát triển đội ngũ nhân lực KHCN, không chỉ tại các đơn vị trực thuộc Bộ mà còn thông qua các chính sách khuyến khích, thu hút và trọng dụng nhân tài, tạo điều kiện để các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước tham gia. Đặc biệt, cần phát huy vai trò của đội ngũ nhân lực KHCN tại khu vực tư nhân, các doanh nghiệp và hợp tác xã.
Thứ năm, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trên tất cả các lĩnh vực của ngành, tạo nền tảng cho việc đổi mới phương thức quản lý từ xây dựng chính sách đến chỉ đạo điều hành, góp phần thúc đẩy sản xuất, hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh và bền vững.
(Nguồn bài viết: Nông nghiệp môi trường – https://nongnghiepmoitruong.vn/5-giai-phap-trong-tam-dot-pha-ve-khcn-nganh-nong-nghiep-va-moi-truong-d752138.html)
Vietnamese 
English